#1. 5,5 mln lat alternatywnego życia

W południowo-wschodniej Rumunii, w okręgu Konstanca niedaleko wybrzeża Morza Czarnego, znajduje się jaskinia Movile, która sama w sobie nie byłaby szczególnie interesująca gdyby nie panujące w niej warunki. W odkrytej w 1986 roku jaskini wykryto bardzo małą ilość tlenu, który zastąpił siarkowodór oraz dwutlenek węgla. Co więcej, jaskinia od świata zewnętrznego odcięta była przez dobre 5,5 miliona lat, życie w niej toczyło się więc równolegle do tego na powierzchni Ziemi. Znalezione w Movile organizmy – a były wśród nich jak dotąd między innymi 33 endemity – opierają swoje funkcjonowanie na chemosyntezie, „poprzedniku” fotosyntezy. Cała jaskinia stanowi więc na swój sposób kapsułę czasu i jako taka stanowi fascynujący obiekt do badań przez naukowców.

#2. Rzeka, dżungla i własny klimat

Jaskinia Son Doong w Wietnamie odkryta została w 1991 roku. Położona blisko granicy z Laosem, ma około 9 kilometrów długości, ale to kubatura jest tym, co czyni ją wyjątkową. Z 38,5 miliona metrów sześciennych Son Doong uważana jest za największą pod tym względem jaskinię na świecie. Jak to wygląda w praktyce? A chociażby tak, że największa sala w jaskini rozciąga się na ponad 5 km długości przy 150 metrach szerokości i kolejnych 200 wysokości. Wietnamska jaskinia jest tak ogromna, że ma własną, płynącą przez sale rzekę, dżunglę, a nawet swój odrębny klimat. Tworzą się w niej chmury! Miejsce jest niewątpliwie spektakularne, ale dostęp do niego został mocno ograniczony. Urzędowo – chodzi o to, by uchronić jaskinię przed zniszczeniem przez nadmiar ciągnących z całego świata turystów.

#3. Przyjaźń człowieka z czworonogiem

Jaskinia Chauvet w południowej Francji nie zalicza się do szczególnie imponujących pod względem rozmiaru… co nie znaczy, że sama w sobie nie jest interesująca. Wręcz przeciwnie – znaleziono w niej wiele interesujących śladów i to pomimo tego, że w Chauvet nigdy nie mieszkali ludzie. Traktowali ją wyłącznie jako miejsce kultu. Zachwycają bardzo realistyczne malowidła naskalne, ale też… odciski. Badacze dostrzegli między innymi ślady dziecka idącego bok w bok z psem lub wilkiem, co pozwoliło im wysnuć wniosek, że przyjaźń człowieka i psa, a właściwie udomowienie tego ostatniego może sięgać czasów jeszcze sprzed ostatniego zlodowacenia.

#4. Oddychanie niewskazane

Kryształowa Jaskinia w Naica to miejsce wyjątkowe, słynące z naprawdę gigantycznych kryształów, ale też wyjątkowo nieprzyjazne dla człowieka. W niektórych jej częściach temperatura dochodzi nawet do 58°C, a wilgotność względna sięga 100%. Co to oznacza? Kłopoty. Przebywanie wewnątrz bez odpowiedniego ekwipunku, mogło w zaskakująco krótkim czasie doprowadzić do nagromadzenia płynów w płucach człowieka i w konsekwencji śmierci. Wystarczyłoby nawet dziesięć minut oddychania tak ekstremalnie wilgotnym powietrzem, by dosłownie utonąć! I to nawet nie zamoczywszy stopy w wodzie…

#5. Podróż do wnętrza Ziemi

Spośród czterech najgłębszych jaskiń Ziemi, jaskiń które udało nam się do tej pory odkryć, wszystkie znajdują się… w Abchazji, w Gruzji. Najgłębsza z nich, jaskinia Wieriowkina ma aż 2212 metrów głębokości (Ukraińcy w 2017 roku twierdzili, że 2204, ale Rosjanie w marcu 2018 poinformowali o zejściu 8 metrów głębiej). Różnicom w pomiarach nie ma co się dziwić – tym bardziej że w początkowej fazie eksploracji jaskini badaczom i tak nie udawało się dotrzeć dalej niż na sto kilkadziesiąt metrów. Ile czasu zajmuje dotarcie na sam dół? Ze względu na wyjątkowo trudne warunki i niezbędną specjalną technikę schodzenia po linach, grupa doświadczonych speleologów potrzebuje około tygodnia, aby stanąć na dnie. To chyba wystarczający argument za tym, by od jaskini Wieriowkina trzymać się z daleka.

#6. Po igle do kłębka

Gdzie szukać odpowiedzi na pytania o najwcześniejsze dzieje człowieka? W tym celu warto byłoby wybrać się na Syberię, do Ałtaju. Tam znajduje się Denisowa Jaskinia uważana za klucz do rozwikłania największych zagadek przeszłości. Znaleziono w niej między innymi denisowianina, człowieka z Denisowej Jaskini, który żył przed około 41 tys. laty. W tym samym miejscu znaleziono też… najstarszą igłę świata. Narzędzie – w pełni funkcjonalne nawet po upływie tak długiego czasu – liczy sobie ponad 50 tysięcy lat! Wykonane zostało z kości niezidentyfikowanego gatunku ptaka. Zawiera oczywiście ucho do nawlekania i zaostrzony koniec. Co z tego wynika? A choćby to, że igła – w stosowanej przecież po dziś dzień postaci – jest znacznie starsza niż cały gatunek Homo sapiens.

#7. Śmierć w jaskini

Perspektywa utknięcia w jaskini wydaje się przerażająca – nic więc dziwnego, że przed kilkoma laty cały świat śledził z zapartym tchem akcję ratunkową mającą na celu wydobycie grupy kilkunastoletnich chłopców, którzy utknęli w zalanej jaskini w Azji. Znany jest też przypadek Johna Jonesa, który zmarł po tym, jak utknął głową w dół w jaskini nieopodal Salt Lake City. Do kolekcji makabrycznych zdarzeń należy dodać kolejne – które przydarzyło się w Szkocji na niewielkiej wyspie Eigg. Przedstawiciele jednego ze szkockich klanów najechali wyspę i zapędzili niemal wszystkich jej mieszkańców – prawie 400 osób – do jaskini. Następnie rozniecili ogień przy wejściu i udusili wszystkich wewnątrz. Dla upamiętnienia ofiar masowego mordu jaskinia nosi dzisiaj nazwę Massacre Cave.